Otyłość, która przyjęła miano pandemii, insulinooporność, niska aktywność fizyczna, prozapalna dieta i zaburzenia w zakresie mikrobiomu jelitowego predysponują do wystąpienia chorób wątroby. Jedną z najczęstszych jednostek chorobowych dotykających wątrobę jest niealkoholowa choroba stłuszczeniowa wątroby, NAFLD, której leczenie opiera się na zmianie stylu życia (dietoterapii i utrzymywaniu regularnej aktywności fizycznej). Literatura naukowa pozwala wysnuć przypuszczenia, że na pracę wątroby można jednak wpływać dodatkowo poprzez manipulację kompozycji mikrobioty zasiedlającej jelita. W tym kontekście rozważa się zastosowanie substancji prebiotycznych oraz preparatów probiotycznych, których wymaganą właściwością jest udokumentowane korzystne działanie na zdrowie gospodarza. Przegląd badań traktujących o tej tematyce wskazuje na to, że probiotyki mogą mogą znaleźć rzeczywiste zastosowanie w terapii chorób wątroby i wsparciu jej funkcjonowania.
Przewlekłe zaparcia są powszechnym problemem zdrowotnym – choruje na nie około 14% światowej populacji. Często wiążą się z odczuwaniem bólu oraz istotnie pogarszają jakość życia pacjenta. Można wyróżnić zaparcia pierwotne i wtórne. Diagnoza powinna być stawiana na podstawie przyjętych kryteriów. Badania dodatkowe powinny być wykonywane w przypadku nieskuteczności terapii początkowej. Leczenie obejmuje identyfikację i eliminację wtórnych przyczyn zaparć, modyfikację stylu życia oraz leczenie farmakologiczne. Lekami pierwszego wyboru są środki osmotycznie czynne i środki stymulujące perystaltykę jelita grubego. Rola probiotyków jest nieudowodniona, natomiast leczenie chirurgiczne powinno być zarezerwowane dla ściśle określonej grupy pacjentów.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) stanowią skuteczną możliwość terapii przeciwzapalnej i przeciwbólowej. Ich działanie polega na blokowaniu aktywności enzymów zwanych cyklooksygenazami, COX-1 (konstytucyjnej, zwanej ochronną) i COX-2 (indukowanej przez czynniki prozapalne, zwanej destrukcyjną). Mechanizm ten odpowiada za większość licznych działań niepożądanych tej grupy leków (objawy dyspeptyczno-bólowe, owrzodzenia, krwawienia, perforacja, enteropatia, anemia z niedoboru żelaza). Skutki uboczne tej terapii dotyczą zarówno górnego, jak i dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Korzystna modyfikacja mikrobioty jelitowej (probiotyki, eubiotyki) oraz stosowanie selektywnych inhibitorów COX-2 mogą stanowić pożądaną strategię postępowania w grupie zwiększonego ryzyka powikłań ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego.
Choroba refluksowa przełyku (GERD) to wciąż powszechny problem, którego objawy znacząco wpływają na jakość życia pacjentów. Jego diagnoza może być niekiedy utrudniona ze względu na nietypowy obraz kliniczny czy współwystępowanie innych dolegliwości. Warto zapoznać się ze wszystkimi możliwymi objawami, aby dostatecznie szybko powiązać je z GERD, ponieważ wczesne postawienie rozpoznania i zastosowanie leczenia uchroni chorych przed powikłaniami. Diagnostyka choroby refluksowej przełyku składa się z połączenia identyfikacji objawów, weryfikacji endoskopowej, monitorowania refluksu oraz ewaluacji odpowiedzi na zastosowaną interwencję terapeutyczną. Obecnie rekomendowane leczenie obejmuje przede wszystkim zmianę diety i stylu życia pacjenta, a w postępowaniu farmakologicznym niezmiennie ważną rolę odgrywają inhibitory pompy protonowej. W uzasadnionych przypadkach zastosowanie znajdują inwazyjne metody leczenia, w tym operacyjne. Niniejszy artykuł stanowi przegląd najnowszych rekomendacji postępowania diagnostycznego w przypadku podejrzenia GERD oraz zaleceń terapeutycznych zgodnych z obecną wiedzą medyczną.
Zakażenie Helicobacter pylori (H. pylori) jest jednym z najczęstszych przewlekłych infekcji, występujących u około połowy ludności na świecie. Aktualne rekomendacje zgodnie stwierdzają, że optymalne leczenie eradykacyjne powinno być skuteczne już przy pierwszej próbie leczenia. Niestety, narastająca oporność tej bakterii na dostępne antybiotyki przyczynia się do niepowodzenia terapii i stanowi narastający problem kliniczny. Z tego powodu, standardowa potrójna terapia (inhibitor pompy protonowej, amoksycylina i klarytromycyna) nie powinna być stosowana jako leczenie pierwszego wyboru w większości krajów, w tym w Polsce. Aktualne wytyczne dotyczące leczenia zakażenia H. pylori zalecają schemat terapii poczwórnej z bizmutem lub bez bizmutu przez 10–14 dni. Przy niepowodzeniu leczenia, w terapii drugiego wyboru należy zastosować terapię potrójną z lewofloksacyną lub poczwórną z bizmutem (jeśli nie była wcześniej stosowana). Do działań, które mogą zwiększyć skuteczność eradykacji H. pylori zaliczamy wydłużenie czasu terapii (do 14 dni), zwiększenie dawek leków hamujących wydzielanie żołądkowe, przestrzeganie zaleceń lekarskich, oraz w świetle nowych doniesień, podawanie określonych probiotyków, takich jak Saccharomyces boulardii lub Lactobacillus reuteri, które oprócz zwiększenia skuteczności leczenia, zmniejszają też częstość występowania działań niepożądanych terapii antybiotykowej.
Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (ang. Nonalcoholic Fatty Liver Disease, NAFLD) to obecnie najczęstsza przewlekła choroba wątroby na świecie dotycząca około 25% populacji. NAFLD, stanowi wątrobową manifestację zaburzeń metabolicznych, wiąże się nie tylko z ryzykiem wystąpienia powikłań wątrobowych, ale również zwiększa ryzyko wystąpienia m.in. cukrzycy typu 2, przewlekłej choroby nerek i nowotworów złośliwych. Czynnikiem ryzyka rozwoju NAFLD jest wysokoenergetyczna dieta, bogata w żywność przetworzoną, tłuszcze nasycone i wytwarzaną przemysłowo fruktozę. Rozpowszechnienie NAFLD jest wiązane z pandemią otyłości. NAFLD jest stwierdzane u 70% pacjentów z otyłością i 65% pacjentów z cukrzycą typu 2. 40% pacjentów z NAFLD to osoby nieotyłe. Stanowi to jedną z przesłanek do wprowadzenia nowych kryteriów diagnostycznych choroby, które uwzględniają nie tylko wskaźnik masy ciała, ale również obecność zaburzeń metabolicznych. Zmniejszenie masy ciała ma korzystny wpływ na parametry histopatologiczne NAFLD i niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby. Podstawą terapii NAFLD są zalecenia dotyczące zmiany stylu życia, obejmujące dietę i aktywność fizyczną. Wytyczne rekomendują indywidualizację postępowania, ale jego filarami są zmniejszenie energetyczności diety, ograniczenie tłuszczów nasyconych i cukrów prostych, ograniczenie/eliminacja alkoholu i wysiłek fizyczny. Zalecaną dietą jest dieta śródziemnomorska.
Kamica pęcherzyka żółciowego jest chorobą, w przebiegu której dochodzi do powstawania złogów w obrębie pęcherzyka żółciowego wywołujących niekiedy objawy kolki żółciowej. Dotyka około 20% populacji polskiej. Kobiety chorują 4-krotnie częściej niż mężczyźni. Etiologia kamicy żółciowej jest złożona. Podstawową metodą diagnostyczną kamicy pęcherzyka żółciowego jest ultrasonografia, która pozwala uwidocznić powiększenie pęcherzyka żółciowego, obecność złogów oraz zmian w obrębie ściany pęcherzyka, takich jak jej pogrubienie czy obecność okołopęcherzykowego płynu będącego jednym z objawów zapalenia tego narządu. Leczenie napadu niepowikłanej kolki żółciowej polega na wstrzymaniu żywienia doustnego, nawadnianie, terapii przeciwbólowej i rozkurczowej. Złotym standardem wyleczenia kamicy pęcherzyka żółciowego jest cholecystektomia laparoskopowa. Do najczęstszych powikłań kamicy pęcherzyka żółciowego zalicza się ostre zapalenia pęcherzyka żółciowego. W tym artykule przedstawiono patogenezę i praktyczne podejście do leczenia kamicy pęcherzyka żółciowego.
Laktoza, to obecny w mleku ssaków dwucukier, który pełni ważne funkcje biologiczne i ma znaczenie w programowaniu żywieniowym i mikrobiotycznym. Rozkładana jest przez jelitowy enzym – laktazę, którego aktywność zmienia się w czasie życia człowieka, obniżając się wraz z wiekiem. Intensywność objawów klinicznych po spożyciu np. mleka zależna jest od całkowitej aktywności laktazy, ilości spożytej laktozy, jej źródła (lepiej tolerowane są produkty fermentowane), czasu pasażu jelitowego oraz obecności prawidłowej mikrobioty jelitowej. Małe dawki laktozy u osób z zaburzonym wchłanianiem laktozy indukują tolerancję na ten dwucukier, dlatego u osób z pier- wotną hipolaktazją należy stosować zbilansowaną dietę zawierającą laktozę – pochodzącą z różnych źródeł, w dawce nie przekraczającej 12 g/dzień
Celem leczenia żywieniowego w zespole jelita nadwrażliwego jest złagodzenie objawów bólowych, uregulowanie rytmu wypróżnień oraz poprawa samopoczucia pacjenta. W świetle dotychczasowych doniesień, najbardziej zalecanym modelem żywieniowym w terapii IBS jest dieta low FODMAP. Model low FODMAP polega na ograniczeniu podaży fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Protokół żywieniowy stosuje się przez 4–8 tygodni, a następnie ponownie wdraża się wcześniej eliminowane produkty, oceniając indywidualną reakcję organizmu na poszczególne składniki.
Zaparcia są powszechnie występującym problemem zdrowotnym o różnej etiologii, dotykającym ludzi w każdym wieku. Bardzo często wiążą się z doświadczaniem bólu i dyskomfortu, co negatywnie wpływa na jakość życia pacjenta. Zaparcia mogą występować w wyniku funkcjonalnych przyczyn idiopatycznych lub wtórnie, jako efekt zmian degeneracyjnych włókien nerwowych i obrzęku komórek zwojowych w ścianie jelit. Przewlekłe, nieleczone zaparcia mogą wynikać z diety ubogiej w błonnik i płyny lub być spowodowane ograniczeniami funkcjonalnymi, takimi jak unieruchomienie i brak ruchu, mogą one skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Kluczem do ich leczenia jest długotrwała zmiana nawyków żywieniowych oraz stylu życia. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Gastroenterologii, leczeniem pierwszego wyboru zaparć jest zwiększenie podaży błonnika i ilości płynów w diecie. Dieta bogata w błonnik stanowi również czynnik protekcyjny przed zaparciami. Częściowo zhydrolizowana guma guar (ang. partially hydrolyzed guar gum, PHGG) to rozpuszczalne w wodzie włókna pokarmowe, które wykazują szereg korzyści zdrowotnych dla organizmu, nie tylko w terapii zaparć. Błonnik PHGG działa prebiotycznie, skraca czas pasażu jelitowego, pomaga w zmniejszaniu bólów brzucha oraz wzdęć.
Ostre zapalenie trzustki (OZT) jest procesem zapalnym tego narządu związanym z przedwczesną wewnątrztrzustkową aktywacją proenzymów trzustkowych. W zależności od nasilenia i zakresu procesu zapalnego w trzustce, przebiega ono z większym lub mniejszym uszkodzeniem sąsiadujących tkanek lub odległych narządów. Najczęstszymi przyczynami OZT są kamica żółciowa (ok. 40%) i nadużycie alkoholu (również ok. 40% przypadków). Z powodu zróżnicowania przebiegu klinicznego diagnostyka oraz terapia i leczenie powinny być dobrane indywidualnie dla każdego pacjenta, fazy i postaci OZT, przyczyny, przebiegu klinicznego i występujących powikłań. Leczenie łagodnej postaci OZT jest stosunkowo proste i polega na intensywnej resuscytacji płynowej, uzupełnianiu elektrolitów i podawaniu leków przeciwbólowych. Poważnym problemem jest natomiast leczenie umiarkowanej i ciężkiej postaci OZT, które wymagają intensywnej opieki medycznej i leczenia żywieniowego.
